Προφυλάξτε τα παιδιά σας από τη μόλυνση του τσιγάρου

Από τον Μιχάλη Κυριακίδη

Το 2014 είναι η πεντηκοστή επέτειος της πρώτης αναφοράς στην επίπτωση του καπνίσματος στην υγεία από ιατρική επιστημονική εταιρεία, στις ΗΠΑ. Η αναφορά αυτή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο καπνός του τσιγάρου είναι επιβλαβής για τους καπνιστές και προκαλεί καρκίνο στους πνεύμονες και στο λάρυγγα.

Το 1986 είδε το φως της δημοσιότητας η πρώτη τεκμηριωμένη μελέτη των επιπτώσεων του καπνίσματος στους «παθητικούς» καπνιστές, εκείνους δηλαδή που εκτίθενται στον καπνό του τσιγάρου των καπνιστών όταν συνυπάρχουν σε κοινόχρηστους χώρους. Διαπιστώθηκε, δηλαδή, ότι το «παθητικό» κάπνισμα προκαλεί καρκίνο των πνευμόνων και σε μη ενεργούς καπνιστές.

Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι, σε σύγκριση με άτομα που δεν καπνίζουν και δεν εκτίθενται σε χώρους καπνιζόντων, οι μη ενεργοί καπνιστές, που εκτίθενται σε χώρους καπνιζόντων, έχουν 30-60% μεγαλύτερη πιθανότητα να παρουσιάσουν καρδιακά προβλήματα στο μέλλον. Το αποτέλεσμα του παθητικού καπνίσματος υπολογίζεται σε 379.000 θανάτους ανά έτος από ισχαιμική καρδιοπάθεια.

Σήμερα, μισό αιώνα αργότερα, παρά τις πρωτοβουλίες για έλεγχο του καπνίσματος, σχεδόν το 1/3 των ενηλίκων εκτίθενται στον καπνό του τσιγάρου. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 14% των μη καπνιστών εκτίθενται στον καπνό του τσιγάρου στο σπίτι τους και το 30% των εργαζομένων στους χώρους εργασίας τους. Το πιο ανησυχητικό όμως δεδομένο είναι τα 700 εκατομμύρια παιδιά, παγκοσμίως, που εκτίθενται στον καπνό του τσιγάρου στο σπίτι τους.

Αξιοσημείωτο γεγονός είναι οι ηλικίες των ενεργών καπνιστών με τη μεγαλύτερη ροπή στο κάπνισμα, που τοποθετούνται μεταξύ 20 και 45 χρόνων, δηλαδή στην ηλικία που γίνονται γονείς. Κατά συνέπεια, ο καπνός αντιπροσωπεύει για τα παιδιά έναν απανταχού κίνδυνο, ασφαλώς έναν αποτρέψιμο κίνδυνο, στον οποίο εκτίθενται.

Ο καπνός που εισπνέουν οι παθητικοί καπνιστές είναι ο καπνός που εκπέμπεται από το φλεγόμενο άκρο του τσιγάρου και ο καπνός από την εκπνοή του καπνιστή. Έχουν ενοχοποιηθεί τουλάχιστον 400 χημικές ουσίες στον καπνό, 250 από τις οποίες είναι αποδεδειγμένα επιβλαβείς, συμπεριλαμβανομένων 40-60 καρκινογόνων χημικών ουσιών.

Ο καπνός από την καύση της άκρης του τσιγάρου είναι ποιοτικά όμοιος με τον καπνό που εκπνέουν οι καπνιστές. Όμως, επειδή ο πρώτος δημιουργείται σε χαμηλότερες θερμοκρασίες και καθώς είναι αφιλτράριστος διαφέρει ποσοτικά δεδομένου ότι εμπεριέχει υψηλότερες ποσότητες κάποιων καρκινογόνων ουσιών, όπως των αρωματικών αμινών. Έτσι λοιπόν, θεωρείται πως είναι 3 με 4 φορές πιο τοξικός από τον καπνό που εκπνέουν οι καπνιστές και παρά την αραίωση που υφίσταται χάρη στον αερισμό των κοινόχρηστων χώρων  εξακολουθεί να είναι τοξικός διότι δεν υφίσταται ασφαλή ακίνδυνα επίπεδα έκθεσης σ’ αυτόν.

Η έκθεση των παιδιών στον καπνό του τσιγάρου, δηλαδή το παθητικό κάπνισμα των παιδιών, επηρεάζει την ακεραιότητα των αγγείων τους. Πιο συγκεκριμένα, προκαλεί αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία των αγγείων τους, με απευθείας τοξική επίδραση σ’ αυτά, που γίνεται αντιληπτή κατά την ενηλικίωση τους, όπου δημιουργείται αδιαμφισβήτητη πλέον σχέση αιτίου – αιτιατού, δηλαδή μεταξύ της έκθεσης στον καπνό του τσιγάρου και της φθοράς των αγγείων, παρέχοντας έναν παγιωμένο κίνδυνο αύξησης κατά 25-30% των καρδιαγγειακών επεισοδίων, σύμφωνα με μετα – αναλύσεις αξιόπιστων κλινικών μελετών.

Εκτός από τις καρδιαγγειακές επιπλοκές, η έκθεση των παιδιών σε χώρους καπνιζόντων προκαλεί βλάβες και σε άλλα όργανα όπως στους πνεύμονες με συνέπεια τις χρόνιες βρογχίτιδες και το βρογχικό άσθμα, ενώ τα έμβρυα που εκτίθενται στο κάπνισμα των μητέρων τους, γεννιούνται με μικρότερο σωματικό βάρος και έχουν αυξημένο κίνδυνο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.

Δύο πολύ αξιόλογες κλινικές μελέτες για τις επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος στα παιδιά, μέσα στο σπίτι τους, από τα τσιγάρα των γονιών τους, διενεργήθηκαν στη Φινλανδία και στην Αυστραλία. Οι μελέτες αυτές παρουσιάζουν αδιαμφισβήτητα στοιχεία για τη βλαβερή επίδραση του παθητικού καπνίσματος στα παιδιά.

Δημοσιεύτηκαν στο ιατρικό περιοδικό “Arterioscler Thromb Vasc Biol”, το 2012 (τόμος 32, σελίδες 1024-1031) και στο περιοδικό “European Heart Journal” το 2014 (τόμος 35, σελίδες 2484-2491) και περιγράφουν τις λειτουργικές και ανατομικές ανωμαλίες που υφίστανται οι αρτηρίες των παιδιών κατά την πορεία της ενηλικίωσής τους.

Η μελέτη στη Φινλανδία άρχισε το 1980 και συμπεριέλαβε 2401 παιδιά που ήταν 3, 6, 9, 12, 15 ή 18 ετών στην έναρξη της μελέτης. Οι επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος διερευνήθηκαν το 2001 και το 2007, όταν τα παιδιά έγιναν ενήλικες. Στην Αυστραλία μελετήθηκαν 1375 παιδιά ηλικίας 9-15 χρόνων στην έναρξη της μελέτης το 1985 και επανεξετάστηκαν το 2004-2006, όταν πλέον τα παιδιά έγιναν ενήλικες.

Το παθητικό κάπνισμα από τα τσιγάρα των γονιών τους είχε σαν αποτέλεσμα λειτουργικές κι ανατομικές ανωμαλίες των αγγείων των παιδιών. Διαπιστώθηκε παθολογική λειτουργία του ενδοθηλίου των αρτηριών (το ενδοθήλιο επικαλύπτει τον εσωτερικό χιτώνα των αγγείων) που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ακεραιότητα και στη λειτουργικότητα των αγγείων στην πορεία της ενηλικίωσης των παιδιών. Ανάμεσα στα παιδιά και τους νέους ενήλικες, τους παθητικούς καπνιστές, η ροή του αίματος που μετρήθηκε στη βραχιόνιο αρτηρία ήταν επηρεασμένη σε λειτουργικές δοκιμασίες που τα αποτελέσματα τους είναι άμεσα εξαρτώμενα από τη λειτουργικότητα του  ενδοθηλίου.

          Αντίστοιχα, επίσης, το πάχος του μέσου χιτώνα των καρωτίδων στους νέους ενήλικες, όπως μετρήθηκε με υπερήχους, ήταν μεγαλύτερο, όταν σαν παιδιά ζούσαν  στο σπίτι μαζί με γονείς που και οι δύο ήταν καπνιστές. Η πάχυνση του μέσου χιτώνα των καρωτίδων σηματοδοτεί την έναρξη της αρτηριοσκλήρυνσης.

          Έχοντας και τους δύο γονείς καπνιστές στο σπίτι, υπολογίζεται η ηλικία των αρτηριών κατά 3,3 χρόνια μεγαλύτερη σε σχέση με τις αρτηρίες συνομηλίκων, που έχουν την τύχη να ζουν με γονείς που δεν καπνίζουν